Het doel van de Bikkeltrainingen en Bikkellesprogramma’s is het vergroten en verbeteren van sociaal emotionele weerbaarheid. De trainingen en de lesprogramma’s willen een bijdrage leveren aan meer/betere

• weerbaarheid;
• zelfvertrouwen;
• omgaan met emoties
• sociale omgang met anderen.

Het doel is dat kinderen na afloop van deelname aan de training of het lesprogramma steviger en sterker in het leven staan en beter en op een passende manier voor zichzelf opkomen, zonder gebruik van agressie en geweld.

De Bikkellesprogramma’s kunnen worden uitgevoerd in klassen voor alle kinderen van 4 tot 18 jaar van de betreffende klas / school. Daarnaast zijn er (groeps)trainingen voor kinderen van 4 tot 18 jaar met lage sociaal emotionele weerbaarheid, weinig zelfvertrouwen en/of gebrekkige emotieregulatie. Hierdoor ervaren zij problemen in de omgang met anderen (o.a. inadequaat reageren in conflictsituaties) en/of lopen zij vast in contact met anderen en hun ouders/opvoeders en/of ontwikkelen zij een negatief zelfbeeld.

De theoretische achtergrond van Bikkels bestaat uit de sociale en cognitieve leertheorie en de daarop gebaseerde cognitief gedragstherapeutische aanpak. Hieronder een verkorte weergave / samenvatting van de theoretische uitgangspunten van het Bikkelprogramma.

Sociale leertheorie
De sociale leertheorie gaat ervan uit dat gedrag geleerd wordt door het zien van (consequenties van) gedrag van belangrijke personen (modellen) uit de omgeving (Bandura, 1977). Door het aanschouwen van de opbrengsten (conse­quenties) van dat modelgedrag, kan een persoon gemotiveerd worden tot het vertonen van soortgelijk gedrag (‘modeling’).
Sociaal leren staat in de Bikkellesprogramma’s en Bikkeltrainingen centraal in de vorm van het gebruik van de typetjes (Bikkel, Pieper, Woesteling en Chiller). Deze staan symbool voor verschillende gedragingen; de verschillende opbrengsten van deze gedragingen worden veelvuldig getoond.
Daarnaast staan leerkrachten en trainers en ook ouders model voor de kinderen en jongeren en de kinderen/jongeren voor elkaar.

Cognitieve leertheorie
Een belangrijk uitgangspunt in de cognitieve leertheorie is dat wat individuen voelen en hoe ze zich gedragen, bepaald wordt door wat zij denken. Dit wordt gedemonstreerd is het model van Beck (1999; zie figuur 1).

Figuur 1: Het verband tussen gebeurtenissen, gedachten, gevoelens en gedrag volgens het cognitieve model van Beck (1999), bewerkt door Bartels (2001).

Het model van Beck staat in de Bikkellesprogramma’s en Bikkeltrainingen centraal in de vorm van het 5G-modelen in de verschillende technieken die worden ingezet.

Cognitief gedragstherapeutische aanpak
De sociale en cognitieve leertheorie laten niet alleen zien hoe het komt dat mensen verschillend reageren in een situatie. Ze maken ook inzichtelijk dat gedragsbeïnvloeding kan lopen via drie wegen: via het beïnvloeden van gedachten, via het beïnvloeden van (het omgaan met) gevoelens en (direct) door het beïnvloeden van het gedrag zelf.
In een cognitief-gedragstherapeutische aanpak zoals het Bikkelprogramma worden irrationele cognities uitgedaagd en leren jeugdigen vanuit een ander perspectief naar dezelfde situatie te kijken en leren ze op een andere manier te reageren.

Werkzame elementen zijn concrete methodische acties die een professional  inzet om een bepaald doel te halen of een bepaalde verandering te bewerkstelligen. In de verschillende varianten van het Bikkelprogramma worden de volgende werkzame elementen (technieken en strategieën) ingezet:

• fysieke oefeningen: versterken bewustzijn en gebruik van lichaamshouding (zoals stevig staan en oogcontact) en stemgebruik;
• gedachten uitdagen en vervangen: negatieve/niet-helpende (‘piep’)gedachten vervangen door positieve/helpende (‘bikkel’)gedachten;
• 5G-model: (vanaf 8 jaar) uitleg, oefeningen en zelfregistratie­opdrachten met 5G-schema’s;
• (stress)­thermometer: (vanaf 8 jaar) uitleg, oefening en zelfregistratie-opdrachten;
• ontspanningsoefeningen (ademhaling, spierontspanning, terugtellen, plezierige gedachte);
• kwaliteitenspel;
• model staan / voordoen van weerbaar en sociaal gedrag;
• positieve feedback op inzet en op adequate toepassing van weerbaar en sociaal gedrag;
• werken met drie types: ‘Bikkel’ (voor assertief gedrag), ‘Pieper’ (subassertief gedrag), ‘Woesteling’ (agressief assertief). Daarnaast symboliseert ‘Chiller’ rust vinden voordat je reageert (emotieregulatie);
• (zoeken naar) gedragsalternatieven;
• vaardigheden bespreken en oefenen (o.a. grenzen aangeven, omgaan met kritiek, plagen en pesten, gesprekje beginnen, complimentje geven/ontvangen);
• huiswerkopdrachten voor kinderen/jongeren (kleuropdrachten, herhaling uitleg, zelfobservatie);
• contact­momenten met ouders aan het begin, halverwege en aan eind van het de groepstraining (bij LEF en CLUB bij elke bijeenkomst) / ouderbijeenkomsten bij het lesprogramma.
• feedbacksysteem voor ouders om kinderen te bekrachtigen voor toepassing van geleerde vaardigheden (tot 12 jaar);
• tussentijdse ouderbrieven om ouders te informeren over inhoud van de bijeenkomsten of lessen en te stimuleren het geleerde te versterken.